İş Hukuku

İş Hukuku, işçi ve işveren arasındaki ilişkileri düzenleyen, çalışma hayatını ve iş güvencesini sağlayan hukuk dalıdır. Türk İş Kanunu, 4857 sayılı kanunla 2003 yılında kabul edilmiştir. İş Hukuku, iş ilişkisini konu alan, işçi ile işveren arasındaki bağımlı çalışma ilişkisini düzenleyen bir özel hukuk dalıdır. Ancak sosyal yönü nedeniyle kamu hukukuna da yaklaşan bir melez yapıdadır. Doktrinde iş hukuku, “ekonomik olarak daha zayıf durumda olan işçinin, işveren karşısında korunması amacıyla geliştirilen normatif sistem” olarak tanımlanır.

Modern iş hukuku, 19. yüzyılda sanayi devrimiyle birlikte, işçilerin haklarının sistematik şekilde korunması ihtiyacından doğmuştur. Emredici kuralların ağırlıklı olması, iş hukukunun ayırt edici özelliğidir. Taraflar arasında eşitlik varsayımı yapılmaz; aksine işçiyi koruma ilkesi esastır.

KAPSAMI:

1. Bireysel İş Hukuku

Bireysel iş ilişkilerini düzenler. Ana konusu, işçi ile işveren arasında kurulan iş sözleşmesidir.

İş Sözleşmesi: Tanımı, unsurları (bağımlılık, ücret, süreklilik), türleri (belirli-belirsiz süreli, tam-kısmi zamanlı).
İş Sözleşmesinin Sona Ermesi: Fesih, haklı nedenle fesih, derhal fesih, ihbar ve kıdem tazminatı.
Çalışma Koşulları: Ücret, fazla mesai, yıllık izin, hafta tatili, doğum ve hastalık izinleri.
İşçi ve İşverenin Hak ve Borçları: Sadakat borcu, iş görme borcu, yönetim hakkı.

2. Toplu İş Hukuku

İşçi ve işveren topluluklarının (sendikalar) kolektif haklarını düzenler. Anayasada da güvence altına alınan sendika kurma, toplu sözleşme yapma, grev ve lokavt hakkı bu alana aittir.

Sendikalar Hukuku: İşçi ve işverenlerin sendika kurma ve üyelik hakları.
Toplu İş Sözleşmesi Hukuku: TİS yapma yetkisi, kapsam, hükümleri ve etkisi.
Grev ve Lokavt Hukuku: Yasal grev şartları, yasak grevler, lokavt prosedürü.

3. İş Sağlığı ve Güvenliği Hukuku (İSG Hukuku)

İşçilerin güvenli bir ortamda çalışmasını sağlamak için getirilen kurallar bütünüdür. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu bu alandaki temel yasadır.

İşverenin İSG Sorumluluğu: Risk analizi, önleyici tedbirler, iş güvenliği uzmanı çalıştırma.
İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları: Bildirim yükümlülüğü, SGK süreçleri, maddi-manevi tazminat.
Çalışanların Eğitimi ve Bilgilendirilmesi.

İş hukukunun uygulama alanı son derece geniştir. Özellikle aşağıdaki uyuşmazlıklar bu alanda sıkça görülür:

Haksız fesih ve işe iade davaları
Kıdem ve ihbar tazminatı alacakları
Fazla mesai, yıllık izin ve maaş farkları
İş kazası ve meslek hastalığına bağlı tazminatlar
Sendika üyeliğinden doğan ayrımcılık iddiaları

Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin kararları, iş hukukunun şekillenmesinde içtihat yoluyla önemli katkılar sağlamaktadır. Ayrıca bireysel uyuşmazlıklarda zorunlu arabuluculuk süreci, dava açmadan önce işletilmesi gereken bir aşamadır.