Medeni Hukuk, özel hukuk alanında en temel ve geniş kapsamlı dal olup; bireylerin kendi aralarındaki hukuki ilişkileri düzenler. Doktrinde, Medeni Hukuk "bireyler arasındaki sosyal ilişkilerin hukukileştirilmiş biçimi" olarak tanımlanır. Bu ilişkiler doğrudan kamu düzenini etkilemez, fakat toplumsal düzenin temelidir. Roma hukukundan gelen ius civile geleneği üzerine inşa edilmiş olup, çağdaş hukuk sistemlerinde bireylerin özel yaşamını, aile bağlarını, mal varlığı ilişkilerini ve ölüm sonrası mal paylaşımını düzenler. İsviçre Medeni Kanunu esas alınarak hazırlanan Türk Medeni Kanunu, 1926'dan itibaren Türkiye'de bu alanda temel kaynaktır (yenilenmiş hali 2002 yılında yürürlüğe girmiştir).

KAPSAMI:

1-Kişiler Hukuku

Kişiler hukuku, hukuki kişilik kavramı üzerine inşa edilir. Gerçek kişiler ile tüzel kişilerin ehliyetleri, kişilik hakları, yerleşim yerleri, adları ve kişiliğin korunması gibi konuları düzenler.

• Gerçek Kişiler: Doğumla başlayan ve ölümle sona eren kişilik, hak ehliyeti ve fiil ehliyeti bu alanda düzenlenir.
• Tüzel Kişiler: Dernekler, vakıflar, şirketler gibi toplulukların tüzel kişilik kazanması, yetki ve sorumlulukları.
• Kişilik Hakları: Şeref ve haysiyet, özel hayatın gizliliği, isim hakkı, beden bütünlüğü gibi haklar.

2. Aile Hukuku:

Toplumun temel kurumu olan ailenin kuruluşu, işleyişi ve sona ermesini düzenler. Aile hukuku kamu düzenine sıkı sıkıya bağlıdır ve zayıf tarafların korunması ön plandadır.

• Evlilik Hukuku: Nişanlanma, evlenme şartları, mal rejimleri, boşanma sebepleri ve sonuçları.
• Soybağı: Babalık, evlat edinme, nesep ve tanıma işlemleri.
• Velayet ve Vesayet: Küçüklerin ve kısıtlıların korunması.
• Nafaka ve Yükümlülükler: Yardım yükümlülüğü, eşlerin birbirine karşı yükümlülükleri.

3. Miras Hukuku

Bireyin ölümünden sonra malvarlığının kimlere, nasıl geçeceğini belirleyen kuralları içerir. Ölüm sonrası özel hukukun en sistematik dallarından biridir.

• Yasal Mirasçılar: Kan hısımları, eş, devlet.
• İradi Mirasçılık: Vasiyetname, miras sözleşmeleri.
• Mirasın Reddi / Kabulü: Mirası kabul etme veya reddetme hakkı.
• Tenkis Davası: Saklı paylı mirasçının hakkının ihlal edilmesi durumunda başvurulur.

4. Eşya Hukuku

Kişilerin eşyalar (taşınır/taşınmaz mallar) üzerindeki haklarını düzenler. En katı şekil şartlarına bağlı hukuk dalıdır çünkü doğrudan mülkiyet hakkına ilişkindir.

• Mülkiyet Hakkı: Tam hak olup, kullanma, yararlanma ve tasarruf etme yetkilerini içerir.
• Sınırlı Ayni Haklar: İrtifak hakları, rehin hakkı, intifa, geçit hakkı gibi.
• Zilyetlik: Eşyayı fiilen elinde bulundurma, mülkiyet karinesi oluşturur.
• Tapu Sicili: Taşınmazlar üzerindeki hakların kamuya açıklanması.

İş Hukuku, işçi ve işveren arasındaki ilişkileri düzenleyen, çalışma hayatını ve iş güvencesini sağlayan hukuk dalıdır. Türk İş Kanunu, 4857 sayılı kanunla 2003 yılında kabul edilmiştir. İş Hukuku, iş ilişkisini konu alan, işçi ile işveren arasındaki bağımlı çalışma ilişkisini düzenleyen bir özel hukuk dalıdır. Ancak sosyal yönü nedeniyle kamu hukukuna da yaklaşan bir melez yapıdadır. Doktrinde iş hukuku, “ekonomik olarak daha zayıf durumda olan işçinin, işveren karşısında korunması amacıyla geliştirilen normatif sistem” olarak tanımlanır.

Modern iş hukuku, 19. yüzyılda sanayi devrimiyle birlikte, işçilerin haklarının sistematik şekilde korunması ihtiyacından doğmuştur. Emredici kuralların ağırlıklı olması, iş hukukunun ayırt edici özelliğidir. Taraflar arasında eşitlik varsayımı yapılmaz; aksine işçiyi koruma ilkesi esastır.

KAPSAMI:

1. Bireysel İş Hukuku

Bireysel iş ilişkilerini düzenler. Ana konusu, işçi ile işveren arasında kurulan iş sözleşmesidir.

• İş Sözleşmesi: Tanımı, unsurları (bağımlılık, ücret, süreklilik), türleri (belirli-belirsiz süreli, tam-kısmi zamanlı).
• İş Sözleşmesinin Sona Ermesi: Fesih, haklı nedenle fesih, derhal fesih, ihbar ve kıdem tazminatı.
• Çalışma Koşulları: Ücret, fazla mesai, yıllık izin, hafta tatili, doğum ve hastalık izinleri.
• İşçi ve İşverenin Hak ve Borçları: Sadakat borcu, iş görme borcu, yönetim hakkı.

2. Toplu İş Hukuku

İşçi ve işveren topluluklarının (sendikalar) kolektif haklarını düzenler. Anayasada da güvence altına alınan sendika kurma, toplu sözleşme yapma, grev ve lokavt hakkı bu alana aittir.

• Sendikalar Hukuku: İşçi ve işverenlerin sendika kurma ve üyelik hakları.
• Toplu İş Sözleşmesi Hukuku: TİS yapma yetkisi, kapsam, hükümleri ve etkisi.
• Grev ve Lokavt Hukuku: Yasal grev şartları, yasak grevler, lokavt prosedürü.

3. İş Sağlığı ve Güvenliği Hukuku (İSG Hukuku)

İşçilerin güvenli bir ortamda çalışmasını sağlamak için getirilen kurallar bütünüdür. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu bu alandaki temel yasadır.

• İşverenin İSG Sorumluluğu: Risk analizi, önleyici tedbirler, iş güvenliği uzmanı çalıştırma.
• İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları: Bildirim yükümlülüğü, SGK süreçleri, maddi-manevi tazminat.
• Çalışanların Eğitimi ve Bilgilendirilmesi.

İş hukukunun uygulama alanı son derece geniştir. Özellikle aşağıdaki uyuşmazlıklar bu alanda sıkça görülür:

• Haksız fesih ve işe iade davaları
• Kıdem ve ihbar tazminatı alacakları
• Fazla mesai, yıllık izin ve maaş farkları
• İş kazası ve meslek hastalığına bağlı tazminatlar
• Sendika üyeliğinden doğan ayrımcılık iddiaları

Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin kararları, iş hukukunun şekillenmesinde içtihat yoluyla önemli katkılar sağlamaktadır. Ayrıca bireysel uyuşmazlıklarda zorunlu arabuluculuk süreci, dava açmadan önce işletilmesi gereken bir aşamadır.

Ceza Hukuku, suçları ve bu suçlara uygulanacak cezaları düzenleyen hukuk dalıdır. Ceza Kanunu, 5237 sayılı kanunla 2005 yılında kabul edilmiştir. Ceza Hukuku, toplum düzenini bozan davranışların (suçların) tanımlandığı ve bu davranışlara uygulanacak yaptırımların (cezaların) belirlendiği kamusal hukuk dalıdır.

Ceza hukukunun en temel amacı, toplumsal düzeni, kamu güvenliğini, birey haklarını ve özgürlüklerini korumaktır. Bu nedenle cezalandırma, sadece bireyin değil toplumun da korunması amacıyla yapılır.

KAPSAMI:

1. Genel Ceza Hukuku

Suç ve cezanın genel esaslarını, uygulanma şartlarını, ceza sorumluluğunun temelini ve suçun yapısını inceler. Ceza hukukunun kuramsal omurgasıdır.

• Suçun Unsurları: Maddi unsur (fiil, netice), manevi unsur (kast/taksir), hukuka aykırılık, kusurluluk.
• Ceza Sorumluluğu: Fiil ehliyeti, yaş küçüklüğü, akıl hastalığı, zorunluluk halleri.
• Yaptırımlar: Hapis cezaları, adli para cezaları, güvenlik tedbirleri.
• Teşebbüs ve İştirak: Suça teşebbüs, azmettirme, yardım etme gibi katılma halleri.
• Ceza Hukukunda Zaman: Zamanaşımı, yürürlük, geçmişe yürüme yasağı.

2. Özel Ceza Hukuku

Türk Ceza Kanunu ve özel kanunlardaki suç türlerini ve bunlara uygulanacak cezaları ayrı ayrı düzenler.

• Kişilere Karşı Suçlar: Kasten öldürme, yaralama, tehdit, cinsel suçlar, hürriyeti tahdit.
• Malvarlığına Karşı Suçlar: Hırsızlık, dolandırıcılık, güveni kötüye kullanma, yağma.
• Topluma Karşı Suçlar: Genel güvenliğin tehlikeye sokulması, çevreye zarar verme, uyuşturucu suçları.
• Devlete Karşı Suçlar: Anayasal düzene karşı suçlar, kamu görevlisine karşı işlenen suçlar.

3. Ceza Muhakemesi Hukuku (Ceza Usulü Hukuku)

Suç işlendiğinde şüpheli/sanığın haklarının korunarak adil bir yargılamanın yapılması sürecini düzenler. Bu alan, adil yargılanma hakkı, masumiyet karinesi, savunma hakkı gibi anayasal güvenceleri içerir.

• Soruşturma ve Kovuşturma Evreleri
• Şüpheli, Sanık, Müdafi ve Mağdur Hakları
• Gözaltı, Tutuklama, Arama ve Elkoyma
• Delil Toplama ve Değerlendirme
• Yargılama Aşamaları ve Hüküm

Ticaret Hukuku, ticari işletmelerin faaliyetlerini, şirket kuruluşlarını, ticari sözleşmeleri ve ticari ilişkileri düzenler. Türk Ticaret Kanunu, 6102 sayılı kanunla 2011 yılında kabul edilmiştir. Ticaret Hukuku, ticari faaliyetleri ve bu faaliyetleri yürüten kişileri (tacirleri), işletmeleri ve işlemleri düzenleyen özel hukuk dalıdır.

KAPSAMI:

1. Ticari İşletme Hukuku

Bir mal veya hizmet üretmeyi hedefleyen, sürekli ve bağımsız faaliyet gösteren işletmelerin hukuki statüsünü düzenler.

• Tacir Sıfatı ve Sonuçları: Ticaret unvanı, işletme adı, ticaret siciline kayıt.
• Haksız Rekabet: Dürüstlük kurallarına aykırı reklamlar, müşteri çalma, taklit ürünler.
• Ticari İşler ve Hükümleri: Faiz, ispat kolaylığı, zamanaşımı süreleri.

2. Şirketler Hukuku

Ticari amaçla kurulan ortaklıkların kuruluşu, yönetimi, denetimi ve sona ermesini düzenler.

Şirket Türleri:

• Adi Ortaklık (Medeni ortaklık)
• Ticaret Şirketleri: Kollektif, komandit, anonim, limited ve kooperatif şirketler.
• Şirket Organları: Genel kurul, yönetim kurulu, müdürler.
• Sermaye, kar payı, tasfiye işlemleri.
• Şirket birleşmeleri, bölünmeleri ve devralmaları.

3. Kıymetli Evrak Hukuku

Belirli bir hakkın (alacak, mülkiyet vb.) ancak belgenin ibrazı ile kullanılabildiği evraklara ilişkin kuralları içerir.

• Çek, bono, poliçe: Ödeme ve alacak hakkını temsil eden senetler.
• Nama, emre ve hamiline yazılı senetler.
• Senet devri, ciro, protesto, zamanaşımı.

4. Taşıma Hukuku

Karayolu, demiryolu, deniz ve hava yolları ile yapılan yük ve yolcu taşımalarını düzenler.

• Taşıma sözleşmeleri: Taşıyanın ve göndericinin yükümlülükleri.
• Zıya, hasar, gecikme hallerinde sorumluluk.

5. Sigorta Hukuku 

Ticaret Hukuku kapsamında yer alır. Rizikoların teminat altına alınması ile ilgilidir. 

Ticaret mahkemeleri, bu davalara özel olarak yetkilendirilmiş uzmanlaşmış mahkemelerdir. Ayrıca ticaret hukukunda arabuluculuk ve uzlaştırma gibi alternatif çözüm yöntemleri yaygınlaşmaktadır.

İcra ve İflas Hukuku, borçluların borçlarını ödeyememesi durumunda alacaklıların haklarını nasıl alacaklarını ve borçlunun malvarlığının nasıl tasfiye edileceğini düzenler. İcra İflas Kanunu, 2004 sayılı kanunla 1932 yılında kabul edilmiştir. İcra ve İflas Hukuku, alacakların tahsili ve borçlunun malvarlığının tasfiyesine ilişkin işlemleri düzenleyen özel hukuk dalıdır. Doktrinde bu hukuk dalı, “alacaklı ve borçlu arasındaki uyuşmazlıklarda, alacağın mahkeme kararı veya alacaklı belgesi ile zorla tahsili için kurallar getiren hukuk sistemi” olarak tanımlanır.

Bu alan, borçlar hukukunun uygulanmasını güvence altına alan tamamlayıcı bir hukuk dalıdır. Borç ilişkilerinden doğan alacakların serbestçe tahsil edilmesi, ekonomik düzenin ve ticari güvenin temel taşlarındandır.

KAPSAMI:

1. İcra Hukuku

Alacakların zorla tahsiline ilişkin usul kurallarını kapsar. Başlıca konular:

• İcra Takibi: İcra müdürlüklerinde yapılan takip işlemleri; ödeme emri, haciz, paraya çevrilme.
• Haciz: Borçluya ait malların alacaklı lehine tahsili için el konulması.
• İcra Mahkemeleri ve İcra Müdürlükleri: Takip işlemlerinin denetimi ve çözüme kavuşturulması.
• İtiraz ve İtirazın Kaldırılması: Borçlunun itiraz hakları ve süreci.
• İcra Dosyalarının Sonuçlandırılması: Tahsilat, takibin sona ermesi, iflas yoluna gidilmesi.

2. İflas Hukuku

Borçlunun malvarlığının alacaklılar arasında paylaştırılmasını düzenler. Borçlunun borçlarını ödeyememesi halinde devreye girer.

• İflas ve Konkordato: İflas, borçlunun malvarlığının tamamının tasfiyesi; konkordato ise borçların yeniden yapılandırılmasıdır.
• İflasın Açılması Şartları: Borçlunun ödeme güçlüğü, mahkeme kararı.
• İflas Tasfiyesi: Malvarlığının tespiti, borçların listelenmesi, alacaklıların sıralanması.
• Konkordato Prosedürü: Borçların yapılandırılması, alacaklıların onayı ve mahkeme denetimi.
• İflasın Kaldırılması ve İflastan Çıkış Yolları.

İdare Hukuku, kamu idaresinin kuruluşunu, faaliyetlerini ve kamu hizmetlerinin sunumunu düzenleyen hukuk dalıdır. Anayasaya aykırı olmamak kaydıyla, idarenin eylem ve işlemleri bu hukuk dalının kapsamına girer. İdare Hukuku, devletin ve kamu tüzel kişiliklerinin, kamu hizmetlerini yürütürken kullandığı yetkileri, bu yetkilerin sınırlarını, idari işlemleri ve idari yargı denetimini düzenleyen kamu hukuku dalıdır.

KAPSAMI:

1. İdari Teşkilat Hukuku

Devletin ve kamu kurumlarının organizasyonunu ve görev dağılımını düzenler.

• Merkezi ve yerel yönetim organları
• Bakanlıklar, belediyeler, kamu kurumu niteliğindeki kuruluşlar
• İdari yetki ve görevler

2. İdari İşlem Hukuku

İdarenin bireyler veya kurumlar hakkında aldığı tek taraflı ve hukuki sonuç doğuran işlemleri inceler.

• İdari kararlar (izin, ruhsat, ceza vb.)
• İdari işlemin şekil ve esasları
• İdari işlem iptali ve iptal davaları

3. İdari Sözleşmeler Hukuku

İdare ile özel kişiler arasında yapılan sözleşmeleri ve şartlarını düzenler.

• Kamu ihale sözleşmeleri
• Hizmet, yapım ve tedarik sözleşmeleri
• İdarenin sözleşme yapma yetkisi ve sınırları

4. İdari Yargılama Hukuku

İdari işlemlerin hukuka uygunluğunu denetleyen yargı sistemini kapsar.

• İdari dava türleri (iptal, tam yargı, itiraz davaları)
• Dava açma şartları ve usulü
• İdare mahkemeleri ve Danıştay görevleri

5. Kamu Personel Hukuku

Kamu görevlilerinin hakları, görevleri, atanması ve disiplin işlemleri gibi konuları içerir.

• Devlet memurluğu, sözleşmeli personel
• Görev, yetki ve sorumluluklar
• Disiplin cezaları ve hukuki yollar

Tüketici Hukuku, tüketicilerin haklarını koruyan ve tüketici ile satıcı arasındaki ilişkileri düzenleyen hukuk dalıdır. Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun, 6502 sayılı kanunla 2013 yılında kabul edilmiştir.  Tüketici hukuku, özellikle ekonomik gelişmeler ve piyasa genişledikçe bireylerin korunmasına yönelik bir gereklilik olarak ortaya çıkmış, sosyal hukuk devleti anlayışının bir parçasıdır.

KAPSAMI:

1. Tüketici Haklarının Korunması

Tüketicinin mal ve hizmet alırken korunmasını sağlar.

• Ayıplı mal ve hizmetler
• Cayma hakkı ve cayma süreleri
• Garanti ve garanti dışı durumlar
• Sözleşmelerde haksız şartlar

2. Reklam ve Tanıtım Hukuku

Tüketiciyi yanıltıcı ve haksız reklamlara karşı korur.

• Yanıltıcı ve aldatıcı reklam yasakları
• Tüketicinin bilinçlendirilmesi ve bilgilendirilmesi
• Reklamların denetimi ve yaptırımlar

3. Tüketici Sözleşmeleri Hukuku

Tüketici ile satıcı arasında yapılan sözleşmelerin geçerlilik koşullarını ve korunmasını düzenler.

• Standart sözleşmeler ve içerikleri
• Sözleşmenin iptali ve değiştirilmesi
• Mesafeli satış sözleşmeleri (internet, telefonla satış vb.)

4. Tüketici Mahkemeleri ve Uyuşmazlık Çözümü

Tüketicilerin haklarını arayabileceği özel mahkemeler ve çözüm yolları.

• Tüketici mahkemelerinin görev ve yetkileri
• Arabuluculuk ve alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemleri
• Tüketici hakem heyetleri ve başvuru süreçleri

Vergi Hukuku, devletin vergi toplama yetkisini ve bu süreçteki usul ve esasları düzenler. Vergi Usul Kanunu, 213 sayılı kanunla 1961 yılında kabul edilmiştir. Vergi Hukuku, devletin kamu hizmetlerini finanse etmek amacıyla bireylerden ve kurumlarından aldığı zorunlu mali yükümlülüklerin (vergilerin) konulması, toplanması ve denetlenmesini düzenleyen kamu hukuku dalıdır.

Vergi hukuku, devletin mali gücünü ve kamu finansmanını sağlaması açısından kritik öneme sahiptir ve hukuki güvenlik, adalet, eşitlik gibi temel hukuk ilkeleri doğrultusunda şekillenir.

KAPSAMI:

1. Vergi Usul Hukuku

Vergi ile ilgili işlemlerin usul ve esaslarını düzenler.

• Vergi beyanı, tahakkuku, tahsili
• Vergi daireleri ve yetkileri
• Vergi inceleme ve tarh işlemleri
• Vergi cezaları ve itiraz yolları
• Vergi yargısı ve dava açma prosedürleri

2. Vergi Maddi Hukuku

Verginin konusunu, mükelleflerini, matrahını ve oranlarını belirler.

• Gelir vergisi, kurumlar vergisi, katma değer vergisi (KDV), özel tüketim vergisi
• Vergilendirme esasları ve istisnalar
• Vergi muafiyetleri ve teşvikler
• Vergi matrahı ve oranları

3. Vergi Yargısı

Vergi idaresinin işlemlerine karşı mükelleflerin haklarını koruyan özel yargı alanıdır.

• Vergi mahkemeleri ve görevleri
• Vergi uyuşmazlıklarının çözümü
• Vergi davalarında usul ve esaslar

4. Diğer Mali Hukuk Alanlarıyla İlişkisi

Vergi hukuku, diğer mali hukuk dalları ile iç içe geçmiştir:

• Bütçe Hukuku: Devlet gelir ve giderlerinin düzenlenmesi
• Kamulaştırma Hukuku: Vergi dışı kamu finansmanı yöntemleri
• Sosyal Güvenlik Hukuku: Zorunlu sosyal sigorta primleri

Rekabet Hukuku, piyasalarda serbest ve adil rekabetin sağlanmasını, tekelci uygulamaların ve rekabeti kısıtlayan anlaşmaların önlenmesini amaçlayan hukuk dalıdır. Rekabetin Korunması Hakkında Kanun, 4054 sayılı kanunla 1994 yılında kabul edilmiştir. 

Rekabet hukuku, piyasa ekonomisinin etkin işleyişini sağlamak, tüketicilerin korunmasını temin etmek ve ekonomik verimliliği artırmak için düzenlenir. Ayrıca, tekelleşme, kartelleşme ve piyasa hâkimiyetinin kötüye kullanımı gibi rekabeti bozucu unsurların önüne geçer.

KAPSAMI:

1. Rekabetin Korunması Hukuku

Rekabetin korunması ve rekabeti engelleyici davranışların önlenmesini düzenler.

• Piyasa hakimiyetinin kötüye kullanılması
• Fiyat belirleme, üretim kısıtlaması gibi kartel davranışları
• Birleşme ve devralmaların denetimi
• Rekabet Kurulu’nun görevleri ve yaptırımları

2. Haksız Rekabet Hukuku

İşletmeler arasındaki dürüstlük kurallarına aykırı davranışları engeller.

• Yanıltıcı reklam ve tanıtım yasağı
• Müşteri ve çalışan çalma
• Taklit ve marka ihlalleri
• Ticari sırların korunması

3. Devlet Yardımları ve Teşvikler Hukuku

Devletin ekonomik faaliyetlere verdiği desteklerin rekabeti bozup bozmadığını inceler.

• Devlet desteklerinin denetimi

Rekabeti bozucu teşviklerin engellenmesi